Зардал ба хуримтлал

Өдөр ирэх тусам хэрэглээ улам нэмэгдэж байна. 1930-1980-аад оны хооронд бизнесийн итгэл буурч дэлгүүрүүд дампуурч эхлэн зах зээл уналтад орсон . Хөрөнгө оруулалт, зардлын талаархи тодорхой цогц мэдлэгийг энэхүү сэдвээр ойлгосон байх. 7-1-р загварт макро эдийн засгийн сэдвийн анализийг харуулсан байна. Энэ болон дараагийн сэдвээр эрдэмтэн Кейнисийн эдийн засаг гэж нэрлэдэг хагас зууны өмнөх Английн эдийн засгийг танилцуулсан Жонн Маунарт Кейнсийн[1] үзэл санаагаар гадаадын эдийн засгийн туршлагаар орчин үеийн физикийн коллежийн зкалуучуудын “Quarks” болон ”charm” онол дээр үндэслэдэг. Дараагийн сэдвээр элемент болон орчин үеийн эдийн засгийн онолыг харьцуулан үзнэ.

Зардал ба Хуримтлал

Нийлмэл зардлын гол бүрэодэхүүн нь хэрэглээ байдаг. Иймээс хэрэглээний зарлыг тодорхойлдог үндсэн хүчин зүйлүүдийг ойлгох нь чухал. Хэрэглээний зардлын төвшинд олон хүчин зүйл байдаг. Гэхдээ хамгийн чухал орлого, түүний дотор татвар төлсний дараах орлого гэдгийг тоо бүртгэлийн баримт гэрчилдэг.

Хэрэглээ нь GNP-ийн нэг том бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Сүүлийн 10 жилд хэрэглээний 65%-ийг бүрдүүлсэн дийлэнх элемэнт нь юу вэ? Хамгийн чухал категори нь орон байр, хоол хүнс, эрүүл мэндийн зардал байдаг. Дараагийн хуудасны 7-1-р хүснэгтэд дийлэнх элемэнтүүдийг харуулсан. Доошоо цувуулсан нь. Үл хөдлөх хөрөнгө, хөдлөх хөрөнгө, үйлчилгээ гэсэн 3 категори байдаг. Агуулгаар нь энэ бол шууд харилцан хамаарал гэж хэлж болох юм.

Төсвийн зарцуулалтын хэв загвар.

Америкийн нэгдсэн улсын 2 өөр амжиргааны төвшний хүмүүсийн хэрэглээ нь ямар хэв загвартай байх вэ? Мэдээж 2 гэр бүл адил замаар мөнгөө зарцуулахгүй. Саяхны статистикийн судалгаагаар хүмүүсийн зардлыг хоол хүнс, хувцас хунар, бусад зардал гэж дунджаар хувиралж болхоор харагдаж байна. Мянга гаруй төсвийн судалгаагаар хүмүүс орлогынхоо төвшнөөс шалтгаалж зарцуулалт нь өөр өөр байсан ба дундаж төвшиндөө зарцуулалтын хэв маяг нь гайхалтай сайжирсан байсан. [2] Энэ нь юу вэ? 7-2-р загвар дээр өгүүлснээр бол ядуу гэр бүл орлогынхоо ихэнхийг орогнох байр, хоол хүнсэндээ зарцуулах шаардлагатай байдаг. Орлогын ихэнхи нь маш их хоол хүнсэнд явдаг. Хүмүүс их идэх нь их сайн. Тэдний аргацаах зам нь хямдхан талх аваад илүү үнэтэй мах, төмс, ногоо авна. Тэд нар яаж орлогоосоо хоол хүнсэндээ өшөө сайн лимит тогтоов.

Зарлага, 1987
Зарлагын бүтэц	Бүтцийн үнэ өртөг /тэр бум доллароор /	Хувь
Үл хөдлөх хөрөнгө	422	14
Авто машин	196
Байшингийн тоног төхөөрөмж	148
Бусад	78
Хөдлөх хөрөнгө	998	33
Хоол хүнс	526
Эрч хүч	77
Хувцас хунар	178
Бусад	216
Үйлчилгээ	1,592	53
Гэрийн үйлчилгээ	468
Эрүүл мэнд	360
Бизнес	216
Боловсрол	51
Бусад	497
Нийлбэр зардал	3,012	100

Дээр үзүүлснээр орлогын хамгийн бага төвшинн Орлогын ихэнхи нь орон байранд зарцуулагдхаар тогтсон байдаг. Энэ тогтсон заншил нь гэр бүлийн эрхий хурууны дүрэм юм. Нэг долоо хоногийн цалин хөлс нь нэг сарын байрны зардлыг хаадаг. Хувцас хунар, зугаа цэнгэл, авто машины зардал нь татвар төлсний дараах орлогоос илүү нэмэгдэж байна. Зарлага нь орлогоосоо илүү нэмэгдэж байна. Эцэст нь хэлэхэд хуримтлал нь энэ бүгдийн хамгийн шилдэг арга юм.

Хөрөнгө оруулалт, орлого ба хуримтлал

Бид түрүүн орлого, хөрөнгө оруулалт, хуримтлалын талаар үзсэн. Эд яаж холбогдож байна вэ? Энэ санаа бол маш хялбар орлого олоод хуримлал үүсгэх ба зарцуулахгүй. Хуримтлал нь зарцуулахгүй орлогтой тэнцүү. 1987 оноос эхлэн хуримтлал, зарлага, орлого холбогдож эхэлсэн. Энэ талаар 7-2-р хүснэгтэд харуулсан байгаа. / бид 6-р сэдвээр цалин хөлс, ашиг сонирхол, зээл ногдол ашиг, худалдааны төлбөр тооцооны талаар үзсэн / 1987 онд орлогын албан татварыг 15 хувиар бууруулж татваргүй болгосон. Энэ нь 3210 тэр бум доллар алдсан. Ахуйн хэрэглээ нь орлогын 96,8 хувийн өртөгтэй байсан буюу 3106 тэрбум доллар болон үлдэгдэл 104 тэрбум доллар нь хуримтлагддаг.

Хуримтлал дээр баян хүмүүс ядуу хүмүүсээс илүү хуримтлуулдагийг сурсан, гэхдээ энэ нь маргаангүй биш. Зөвхөн энэ орлогоос харуулсан нэн ядуу хуримтлал үүсэгж чаддаггүй. Тэд хөрөнгөөсөө доош татах буюу бусдад зээлүүлбэл хуримтлалгүй замруугаа зүглэнэ.

Ингэснээр хурсан хуримтлал болон маш их өр төлбөрийг бууруулна. 7-2-р загвараас орлогыг яаж зарлагад хуриарладгийг үзэж болно. Америкийн ахуйн хадгалмж, хуримтлал, зарцуулалтын төсвийг дараагийн хуудасны 7-3-р хүснэгтийн таниулах материалаар харуулна. Эхний баганд долоон өөр төвшний орлогыг харуулсан. 2-р баганад аль ч түвшний орлогын хуримтлалыг тодорхойлсон, 3 дахв баганад аль ч төвшний орлогын зарцуулалтыг тодорхойлсон.

Орлого зарлага тэнцэх- ахуйн хэрэгцээнд ямар ч хуримтлал үүсгэхгүй. Орлогоос эхлээд зарцуулалт болон хуримтлалын хоорондын холбоо нь эдийн засгаас ялгагдана. Бид ямар орлогоос хичнээн доллар хуритлуулж, хичнээн доллар зарцуулдагийг ойлгох хэрэгтэй. Үндэсний хийт бүтээгдхүүнээс ажил эрхлэлтийн бүмээмж, хөрөнгө оруулалтаас ямар төвшинд хадгаламж үүсгэхийг ойлгон нарийвчлан судлахад

- Зарцуулалтын үүрэг, орлогын зарцуулалтын талаар өгүүлнэ.

- Хуримтлалын үүрэг, хуримтлал ба орлогын талаар өгүүлнэ.

Ахуйн хэрэглээний хуримтлал ба хадгаламж
	1	2	3
	Эмх замбараагүй орлого	Ивэхтэй хуратлал /+/ ба идэвхгүй хуримтлал /-/	Зардал
A	$ 15.000	$ - 110	$ 15.110
B	16.000	0	16.000
C	17.000	+150	16.850
D	18.000	+400	17.600
E	19.000	+760	18.240
F	20.000	-1.170	18.830
G	21.000	-1.640	19.360

7-3-р хүснэгтэд Орлогын хамгийн хатуугаар зарлаг ба хуримтлалыг харуулсан. Энэ хүснэгтээр дундаж төвшний дундаж төвшний хадгалмж ба зарцуулалт, өөр өөр төвшний эмх замбараагүй орлогыг харуулсан. Дээр үзүүлснээр 16.000 доллараас ямар хүмүүс хуримлал үүсгэдэг, ямар хүмүүс хуримтлал үүсгэдэггүйг харуулсан. Энэ төвшний орлогыг хичнээн доллар хуримтлуулах ба хичнээн доллар зарцуулахыг вэ?

Зарцуулалтын үүрэг:

Зарцуулалтад хийх түлхүүр нь зарцуулалтын үүрэг юм. Зарцуулалт Зарцуулалтын үүргээс аль ч төвшний зарцуулалтын зарлага болон нэг удаагийн ахуйн хэрэглээний орлого хоорондын харьцааг харна. Энэ ойлголт нь Кейнсийн танилцуулснаар энэ таамаглалтын үндэс суурь нь зарлага ба орлогын хоорондын холбооны туршилт юм. 7-3-р хүснэгтэд бид доллон төвшний орлогыг авч зарцуулалтын үүргийг маш тод үзүүлсэн. Бид үүргийг 7-3-р загвар дээр дүрсэлтж чадна. Энэ загвар дээр нэг удаагийн онцлох хэрэглээний орлогыг 7-3-р хүснэгтийн 1-р багана. Хөндлөн тэнхлэгээр болон ахуйн хэрэглээний зарлагыг 3-р баганад босоо тэнхлэгээр дүрсэлсэн. Нэг оноогоор бүх зарцуулалт – орлогын холбоосыг дүрслэн үзүүлсэн. A,b,c,d,e,f ба g-ийн холболтын муруйг тоогоор холбъёо.7-3-р загвараар үзүүлсэн зарцуулалт болон орлогын харилцан хамаарлыйг зарцуулалтын хуримтлал гэж нэрлэнэ.

---

[1] Джон Маунэрд Кейнс / 1988-1946 / Английн эдийн засагч Джон Мэйнард Кейнсийн орчин үеийн макро эдийн засгийг үндэслэгч гэж үздэг. Джон Мэйнард Кейнсээс 1935 онд Жорж Бэрнанд Шарийн авсан захидалд эдийн засгийн хандах хандлагад хувьсал хийх эдийн засгийн онолын номын бичигт байгаа юм шиг надад санагдах юм гэжээ. Үнэхээр Кейнсийн “Ажил эрхлэлт хүү ба мөнгөний ерөнхий онол” ном /1936/ эдийн засгийн шинэжилгээнд хувьсал болсон бөгөөд Кейнсийн цаг үеэ эзэлсэн хамгийн гарамгай нөлөө бүхий эдийн засагч болсон юм .

[2] 7-2-р загвар зардлын хэв маягийн талаархи “ Энгэлсийн хууль”гэж нэрлэдэг өнгөрсөн 19-р зууны шилдэг статикч Эрнэст Энгэл бараа үйлдвэрлэлийн үйл явц өөрөө үйлдвэрлэгдсэн барааны өртөгтэй тэнцүү орлого бий болгодог гэсэн маш энгийн үзэл үзэл санааг илэрхийлдэг.