Sunday, July 24, 2011

Cонинд өгсөн анхны ярилцлага

Ìýðãýæëèéí ñîíãîëò
Эцэг эхчүүд хүүхийнхээ мэргэжил сонголтод ухаалаг хандаасай гэж хүсдэг.
Õºäºëìºðèéí òºâ áèðæèéí Ìýðãýæëèéí ÷èã áàðèìæàà îëãîõ ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðûí äàðãà Ã.Îþóíáèëýãòýé òºãñºã÷èä ìýðãýæëýý ñîíãîõäîî þóí äýýð àíõààðàõ òàëààð ÿðèëöëàà.

-Òàíûõààð åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü òºãñºã÷èä ÿìàð ìýðãýæèë ñîíãîæ áàéíà?
-Áèä õèéñýí ñóðãàëòûíõàà ¿åýð õ¿¿õä¿¿äèéí ìýðãýæëèéí ñîíãîëòûí òàëààð ñóäàëãàà àâäàã. Ýíý ñóäàëãààíä ¿íäýñëýýä õýëýõýä õ¿¿õä¿¿ä èõýâ÷ëýí áàãø, ýì÷, ýäèéí çàñàã÷, õóóëü÷ áîëíî ãýäýã. Õàðèí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóä õºäºëìºðèéí çàõ çýýë äýýðõ ýðýëòòýé ìýðãýæëèéã ººðººð òîäîðõîéëîîä áàéãàà. Ýíý çºð¿¿ íü õ¿¿õä¿¿ä ìýðãýæëèéí òàëààð ìýäýýëýë õîìñòîé õîëáîîòîé. Ìýðãýæëýý ñîíãîõäîî õóâü õ¿íèé óð ÷àäâàð, ñîíèðõëîî á¿ðýí òîäîðõîéëæ ÷àäààã¿éãýýñ áóñäûã àÿëäàí äàãàõ íü ýëáýã áàéíà. Òýä ýã÷ íü ÷ þì óó äîòíû õýí íü íýã íü ýì÷ áàéõ, ºíãºö õàðàõàä áàíêíû àæèëòíóóäûí õèéæ áóé àæèë öýâýðõýí ñàíàãääàãààñ ìýðãýæëýý áóðóó ñîíãîõ öººíã¿é ãàð÷ áàéíà. Æèøýýëáýë áè ìýðãýæëýý àíõíààñàà çºâ ñîíãîîã¿éãýýñ äàõèí ñóðàëöàõàä õ¿ð÷ áàéñàí.
-Ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäèéíõýý ìýðãýæëèéí ñîíãîëòîä îðîëöîõ íü ò¿ãýýìýë áàéäàã. Ãýòýë ýíý íü áóðóó øèéäâýð ãàðãàõàä õ¿ðãýäýã?
-Òèéì ýý. Èéì õàíäëàãà ìàíàé ýöýã ýõ÷¿¿äèéí äóíä áàéäàã. Òóõàéí õ¿¿õýä ìýðãýæëýý ñîíãîõ òàëààð çºâëºãºº àâàõäàà ýöýã ýõòýéãýý õàìò èðæ áîëíî. Ãàíö óäàà çºâëºãºº àâàõ áèø îëîí óäàà ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñòýé óóëçñàíû ýöýñò íàñàí òóðøäàà õèéæ ÷àäàõ äóðòàé àæëàà ñîíãîõ áîëîìæòîé. Ìýðãýæèë ñîíãîëò бол маш хариуцлагатай хандах ёстой хүний амьдарлын чухал сонголт юм. Ìýðãýæèëòýé ÷ ò¿¿ãýýðýý àæèëëàõ ñîíèðõîëã¿é îëîí õ¿í áàéãàà íü ººðийн хамгийн сайн хийж чадах өөрийн дуртай өөрт àç æàðãàë àâ÷ èðäэг тэр л сонголтоо áóðóó õèéñíýýñ áîëäîã áàéõ. Õàðèí òýð àæëûã õèéõýýð àç æàðãàë мэдэрч улам ихийг хийх бүтээх урам зориг àâäàã áîë öààøäàà ºñºí äýâæèæ èðýýä¿éä ººäðºã ñàéõàí àìüäàðíà ø¿¿ äýý. Ààâ ýýæ íàð áóðóó çºâëºãºº ºãâºë õ¿¿õäèéíõýý íàñàí òóðøèéí àìüäðàëä õàð ìºð ¿ëäýýõ ýðñäýëòýé. Èéìýýñ õ¿¿õä¿¿äèéíõýý ìýðãýæèë ñîíãîëòîä эцэг эхчүүд ухаалаг хандаасай ãýæ áîääîã. Îðîëöñîí òîõèîëäîëä çºâ òàëààñ íü íºëººëæ, õóâü õ¿íèé óð ÷àäâàð, äóð õ¿ñëèéã õàðãàëçñàíû ¿íäñýí äýýð çºâëºãºº ºãºõ õýðýãòýé.
-Ìàíàé íýã íàéç óã íü íÿ-áî. Áàãàäàà ãåîëîãè÷ áîëîõûã õ¿ñäýã áàéñàí ÷ ààâ ýýæèéíõýý ¿ãýíä îðîîä íÿ-áî áîë÷èõñîí. Õî¸ð õ¿¿õýäòýé áîëîõîîð ÷ òýð ¿¿ íîâøèéí, ìºí㺠áîäñîí àæèë ãýæ áàéíãà ìóóëäàã, àìüäðàë íü ÷ ººäòýé áèø áèø áàéäàã?
-Íýãýíò ìýðãýæëýý áóðóó ñîíãîñîí ýìýãòýé õ¿íèé õóâüä àëäààãàà çàñàõàä á¿ð õýö¿¿ áîëíî. Äàõèàä äóðòàé ìýðãýæëýýðýý ñóðàëöúÿ ãýõýýð õ¿íòýé ñóóæ, õ¿¿õýä ãàðãàæ, õàìòûí àìüäðàë çîõèîìîîð áàéäàã, ãýòýë ìýðãýæëýý áóðóó ñîíãîîä ò¿¿íäýý äºðºâ òàâàí æèë çàðöóóë÷èõñàí áàéäàã. Äàõèàä ñóðàëöâàë öàã õóãàöàà, ìºí㺠ñàíõ¿¿ãýý íýìæ çîõèöóóëàõ õýðýãòýé áîëíî. Õ¿í á¿ðò äàõèàä ñóðàëöàõ áîëîìæ òýð á¿ð áàéäàãã¿é. Èéìä àíõíààñàà ìýðãýæëýý çºâ ñîíãîõûí òóëä ñàéí áîäîõ õýðýãòýé.
-Ýöýã ýõ÷¿¿äèéí çºâëºãººíººñ ãàäíà ººð ÿìàð õ¿÷èí ç¿éëèéã ìýðãýæëýý ñîíãîõäîî àíõààðàõ âý?
-Ìîíãîë Óëñàä óóë óóðõàéí ¿éëäâýðëýë õóðäàöòàé õºãæèæ áóé ºíººãèéí íºõöºëä èéì ìýðãýæèëòýí õýðýãòýé áàéíà. ¯¿íòýé õîëáîîòîéãîîð òóõàéí õ¿í ýíý ìýðãýæëèéã áè õ¿ññýí ÷ õ¿ñýýã¿é ÷ ñîíãîõ ¸ñòîé þì áàéíà ãýæ àâòîìàòààð îéëãîäîã òàë áèé. Òýãýýä ÷ íèéãìèéí áàéäëààñ ¿¿äýýä çàðèì ýöýã ýõ “×è åð íü áàðèëãûí ìýðãýæèëòýé ë áîë. Òýãýõã¿é áîë àìüäðàëã¿é áîëíî. Õýðýâ ýçýìø÷èõâýë ÿäàæ ÷è õîîëòîé, тийм òºãðºãèéí öàëèíòàé” ãýж зөвлөх нь нийтлэг байна. Ýíý çºâëºãºº ìýðãýæèë ñîíãîëòîä èõ íºëººëäºã. Гэхдээ өнөөдөр ч мөн адил Áàãø, ýì÷, ýäèéí çàñàã÷, õóóëü÷ áîëîõ ñîíãîëòûã õèéæ áóé õ¿¿õä¿¿ä төгсөчдийн дунд дийлэнх байгааг á¿ãäèéã íü áóðóóòãàõã¿é. ßàãààä ãýâýë òýäíèé äóíä àâúÿàñòàé ÷àäàëòàé, тэр мэргэжлийг ýçýìøèõèéã ÷èí ñýòãýëýýñýý õ¿ñäýã õýñýã áèé. Òýä ýäãýýð ìýðãýæëèéã ýçýìøýýä àìæèëò ãàðãàæ òààðíà. Ãýõäýý ë èõýíõ íü áóñäûã àÿëäàí äàãàëäàæ áóé íü èëò ìýäýãääýã. Æèøýýëáýë íýã àíãèéí 40 õ¿¿õäèéí àðâàí õýä íü áàãø, ýäèéí çàñàã÷ áîëíî ãýæ ÿðüäàã. ¯íýíäýý á¿õýë á¿òýí àíãèéíõàí ãàðûí òàâàí õóðóóíä áàãòàõ òîîíû ìýðãýæèë ýçýìøèõèéã õ¿ñäýã ãýâýë õóäëàà. Òýäíèé çàðèì íü óðëàã, ñïîðòûí, техник технологийн хүнс хөдөө аж ахуйí ãýõ÷èëýí òºðºë á¿ðèéí ìýðãýæèë ýçýìøèõ ур чадвар, боломж нөөц байгаа. Ýíý á¿õýí íü ìàíàéõíû ìýðãýæëèéí òàëààðõ îéëãîëò ìóó áàéãààãààñ ¿¿äýëòýé. Òóõàéëáàë íàìàéã íýã óóëçàëòàä îðîëöîõ ¿åýð ðàäèî òåëåâèçèéí äóóíû òåõíèê÷ äóòàãäàëòàé áàéäàã òàëààð ÿðèãäñàí. Òýð ìýðãýæëèéí ñàéõíûã, áàñ ýðýëòòýé áàéãàà òàëààðõ ìýäýýëëèéã õ¿ì¿¿ñò õ¿ðãýýã¿éãýýñ ýíý òàëààð ìýäýõã¿é ë áàéíà. Äóóíû èíæåíåð, òåõíèê÷ äóòàãäàëòàé áàéãààã òýð ÷èãëýëýýð àæèëëàäàã õ¿ì¿¿ñ ë ìýäýõýýñ áóñàä õ¿í ìýääýãã¿é áîëîõîîð õ¿¿õäýäýý ýíý ìýðãýæëèéã ýçýìøèõèéã çºâëºõã¿é ø¿¿ äýý.
-Äýëõèé äýýð 9000 ãàðóé ìýðãýæèë áàéäàã ÷ ìîíãîë÷óóä¿¿íèé äºíãºæ 50 ãàðóéõíûã íü ñàéí ìýääýã òàëààð òàíàéõààñ òàðààñàí ìýäýýëýëä äóðäñàí áàéíà ëýý. ßàãààä áèä òýð îëîí ìýðãýæëèéí òàëààð ìýääýãã¿é þì áý?
-Òýð òàëààðõ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéí ñàí одоогоор áàéõã¿é áàéíà. Èéìä áèä ¿¿íèéã õóðäàí íºõºæ ñóðãóóëèà òºãñºõ ãýæ áóé õ¿¿õä¿¿äýä, àæèë õàéæ áóé õ¿ì¿¿ñò ãýõ÷èëýí òóõàéí èðãýíèéã ìýðãýæëýý ñîíãîõ ýãçýãòýé ¿åä íü хэрэгцээтэй мэдээллийг õ¿ðãýõээр ажиллаж байна. Ìÿíãàíû ñîðèëûí ñàíãààñ ýíý ÷èãëýëýýð íýã òºñëèéã хэргжүүлж эхлээд байгаа. Ýíý òºñëèéí áàãèéíõàíòàé áèä õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà. Ìýðãýæëèéí ñîíãîëò ãýäýã áîë òóõàéí õ¿íèé àìüäðàëûí ñîíãîëò áàéäàã. Èéì ÷óõàë ñîíãîëò õèéõ ãýæ áóé òºãñºã÷äºäºº õàíäàí ìàø õàðèóöëàãàòàé õàíäààðàé ãýæ çºâëºõ áàéíà. Ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãàä õàíäàí çºâëºãºº àâ÷ øèéäâýðýý ãàðãàõàä èë¿¿äýõã¿é. ¯¿íýýñ ãàäíà ÷àìàéã õàìãèéí ñàéí ìýäýõ ýýæ ààâ çýðýã äîòíû õ¿ì¿¿ñòýéãýý çºâ뺺ðýé. Ìýðãýæëýý àíõíààñàà çºâ ñîíãîõ íü òóõàéí òºãñºã÷èéí èðýýä¿éä ìàø ÷óõàë. Àëäàà ãàðãàõã¿éí òóëä ìýðãýæëèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéг ìàø ñàéí îëæ àâàõ õýðýãòýé. Èéì ìýäýýëëèéã îëæ àâàõ áîëîìæòîé ìýðãýæëèéí òàëààð ìýäýýëýë ºãäºã ÿìàð áàéãóóëëàãóóä áàéäãèéã ìýäýõ øààðäëàãàòàé áîëíî. Òóõàéëáàë ìàíàé áàéãóóëëàãà äýýð î÷âîë ãàíöààð÷èëñàí çºâëºãºº àâàõ áîëîìæòîé.
-Èéì çºâëºãºº àâàõ òîõèîëäîëä ÿìàð òºëáºð ºãºõ âý?
-Ýíý ¿éë÷èëãýý ¿íý òºëáºðã¿é. Ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñýýð ñîíèðõëîî òîäîðõîéëóóëæ, ìýðãýæëèéíõээ ñîíãîëòûã õèéõ ÷èãëýëèéã òîãòîîëãîæ áîëíî. Õóâü õ¿íèé ººðèéíõ íü õ¿ñýë ñîíèðõëûí ¿íäñýí äýýð ãàíöààð÷èëñàí çºâëºãººã ºãäºã. Õýðýâ òóõàéí õ¿í çºâëºãºº àâàõ ãýæ èðâýë ìàíàé ìýðãýæèëòí¿¿ä õ¿ëýýí àâ÷ ¿éë÷ëýõýä áýëýí. Ìàíàéõ ñýòãýëç¿é÷, ìýðãýæëèéí òàëûí çºâëºãººã ºãäºã çºâëºã÷ íàðòàé. Ýöýñò íü òà á¿õíèé ñîíãîëò ìýðãýí áàéõ áîëòóãàé õýìýýí åðººå.

Иргэний оролцоо

Иргэний оролцоо энэхүү сэдвийн дор өөрийн бэлдсэн илтгэлээ та бүхэндээ хүргэж байна.
Хүн бүр адилгүй хүлэг бүхэн жороогүй гэдэг ардын маань зүйр үр байдаг билээ. Өнөөдөр бид өөрсдийн амьдарч байгаа нийгэмдээ өөр өөрийнхөөрөө үнэлэлт дүгнэлт хийж, бас буримдаж явдаг нь нууц биш ээ. Тийм ч учраас үр хүүхэд хойч үе маань амьдрах энэ л орчин ахуй, цаашлаад нийгмийн амьдарлаа өөдрөг сайхан, баталгаатай байгаасай гэж чин сэтгэлээсээ хүсч, өөрийнхөө чадах тэр л хэлбэрээр өөрийгөө илэрхийлэхээр ирсэн бүсгүйчүүд маань энд цугласан гэдэгт итгэлтэй байна. Энэ ч зөв юм. Үнэхээр зөв. Яагаад гэвэл бид ардчилсан эрх чөлөөт нийгэмд амьдарч байгаа шүү дээ.
Яг өнөөдөр бид эрүүл аюулгүй, сэтгэл амар амгалан амьдарч чадаж байна уу? гэж та бүхэн өөрөөсөө нэг асуугаарай! Тиймээ гэж хариулах хүн бараг л олдохгүй байхаа. Учир нь бидний амьдран байгаа энэ нийгэмд маань ажилгүйдэл дагасан ядуурал нэмэгдэж архидалт гэмт хэргүүд хавтгайрч, өлсгөлөн дутуу гуцуу амьдарлыг дагасан нийгмийн бухимдал газар авч ядуусын арми өдөр өдрөөр хүрээгээ тэлсээр байна.
Ингэлээ гээд бүгдэд хавтгайруулан зүгээр суусны төлөө нь мөнгө тараах биш ээ. Энэ бол яав ч бодлого биш. Иргэний оролцоог бодит утгаар нь дэмжиж албан бус хөдөлмөр эрхлэлтийн үүргээр нийгэмд бий болгосон эдийн засгийн үр ашгаар тооцож төрөөс дэмжих шаардлага байна гэж үзэж байна. Жишээ нь дүүргийн тохижилтийн ажил гэдэг нэрээр жил бүр л бөөн бөөн мөнгө тавиад хийгээд байдаг өнөөдөр хийгээд дараа онд нь бахь байдгаараа л байна. Энд бол жинхэнэ иргэдийн оролцоо үүсгэл санаачлагыг дэмжин иргэдээр хөдөлмөрлүүлээд хөлсийг нь төлдөг энэ л бодлого зохицуулалт хэрэгтэй гэж харж байна. Гэтэл энэ дүүргийн тохижилт нэртэй жил бүр мөнгө устаж үр дүнгүй байгаа ажлыг тухайн дүүргийн иргэдийн үүсгэл санаачлагаар хийвэл тэнд ажлын байр бий болж ядаж өөрөө хийсэн ажлаа хүн сүйтгэхгүй шүү дээ. Мөн хогны асуудал, орчноо ногооруулах зэрэг асуудлуудад иргэдийн сайн санаачлага ажил хийх хүсэл эрмэлзлийг нь төрөөс бодлогоор дэмжиж өгвөл ТББ-ууд иргэдийн оролцооны байгууллагууд чадваржин иргэний оролцоо бодит утгаараа хэрэгжих боломжтой. Энэ мэт олон олон асуудал байна.
Бид хий дэмий уриа лоозон ярихдаа гол нь биш ядаж л иргэд өөрсдийн бичил орчныхоо асуудалд өөрсдөө оролцох боломж нөхцлийг бүрдүүлэх шаарлагатай байна. Үүнийг хийхийн тулд Та бид зөвхөн гэр ажлаасаа илүү гарахгүй өдөр хоногийг өнгөрөөсөөр, бүхнийг бэлэнчилж, өнөөдөр бусдын эрх, маргааш чиний эрх зөрчигдөж байгааг анзаарч тоохгүй байсаар бидний өмнөөс хэн нэгэн гарч ирээд илбийн мэт сайхан болгочих юм шиг харсаар суутал цаг хугацаа биднийг хүлээлгүй хойч үе, үр хүүхэддээ ийм л нэг бараан нийгмийг хүлээлгэж өгөх нь ээ.
Бид өнөөдөр асар өргөн уудам нутаг дэвсгэр, дэлхийн улс орнуудын атаархал төрмөөр газрын баялагтай иим сайхан нутаг дэвсгэрийн эзэд хэмээн өөрсдөөрөө бахархан цээжээ дэлдэх дуртай. Гэвч өнөөдөр баялаг хуваарилалт иргэн бидний оролцоо дутмаг байгаагаас тэгш бус хувиарлагдан баян хоосны ялгаа хирээс хэтэрч, бидэнд холбоотой асуудлыг бидний оролцоогүй бидний нэрлэж сурснаар дээрээс бүхнийг шийдэж байна.
Тэгвэл бид өнөөдөр яах ёстой вэ?
Иргэн бүр өөрсдийн идэвх оролцоогоо нэмэгдүүлье! Өөрсддөө хамааралтай асуудлыг сонирхож, оролцдог байя! Үгээ хэлж суръя! Хүлцэнгүй дорой байдалдаа өнөөдрөөс эхлээд цэг тавья. Тиймээс АН-ын эмэгтэйчүүд бид ажиллаж байгаа салбар бүртээ, өөрийн амьдарч буй бичил орчиндоо өөрчлөлтийг хийж, иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх чиглэлд идэвхтэй ажиллаж нийгмийг соён гэгээрүүлэх үүргээ нэр төртэй биелүүлцгээе гэж та бүгддээ уриалж байна.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.